Bijna 10 miljoen Nederlanders riskeren oververhitting in eigen huis: en daarvan wonen er 1 miljoen in Brabant

Bron: Brabants Nieuwsblad Yolanda Sjoukes 09-07-24, 16:00 Laatste update: 09-07-24, 18:06

TILBURG - Bijna 10 miljoen Nederlanders lopen het risico op oververhitting in hun woning, onder hen 2 miljoen kwetsbare senioren. Dat blijkt uit een analyse van onderzoeksplatform Investico in samenwerking met deze krant. Wie niet kan afkoelen bij hitte loopt gezondheidsrisico’s. In Uden krijgen verpleeghuisbewoners al een mobiele airco op medische indicatie.

Die airco’s delen ze in Uden niet voor niets uit. In de snikhete junimaand van 2023 overleden in Nederland zo’n 900 mensen meer dan verwacht, 60 procent van hen was boven de 80 jaar (bron: CBS). En uit Spaans en Frans onderzoek blijkt dat de grote hitte in de zomer van 2022 in heel Europa 61.000 extra levens kostte.

Als het zoals vandaag flink warm wordt met temperaturen van 31 graden buiten, moet je als mens ergens af kunnen koelen. Volgens Wereldgezondheidsorganisatie WHO worden binnentemperaturen boven de 24 graden al ongezond, kantonrechters en huurcommissies hanteren een maximum van 26,5 graden voor hittestress. Het RIVM stelt dat alles tussen de 18 en 20 graden een gezonde binnentemperatuur is.

In Nederland moeten we er nog aan wennen dat hitte geen luxeprobleem is, maar soms een natuurramp met dodelijke gevolgen voor kwetsbare mensen. Pas sinds 2021 zijn huizenbouwers verplicht om hittebestrijding in hun bouwplan op te nemen (ze moeten voldoen aan de zogeheten TO-julinorm, waarbij TO staat voor temperatuuroverschrijding). De aandacht en subsidie gaat vooral nog uit naar het isoleren van huizen.

Dat hittebestrijding van levensbelang kan zijn, weet manager vastgoed en facilitair Kees Verhoeven van zorgorganisatie Laverhof uit Schijndel. ,,Je ziet dat sommige mensen er niet tegen kunnen.” Het Retraitehuis in Uden staat volgens de analyse van de onderzoeksjournalisten van Investico in de top 3 van Brabantse verzorgingshuizen met risico op oververhitting en nam daarom maatregelen. Je kunt in een bestaand gebouw niet alles oplossen, weet Verhoeven na dertig jaar ervaring in vele zorghuizen: ,,Als het buiten 40 graden is, krijg je het binnen maximaal 6,7 graden koeler.”

Niettemin moet je alles uit de kast halen, vindt hij: ,,We hebben met Laverhof in totaal vierhonderd verzorgingsplaatsen. Omdat de laatste drie jaar de zomers extremer zijn, hebben we tientallen mobiele airco’s gekocht. Die worden ingezet op medische indicatie.”

Ouderen juist extra kwetsbaar tijdens warmte

De specialist ouderengeneeskunde geeft aan als er een airco nodig is bij een oudere op de kamer. Verhoeven: ,,Verder proberen we vooral in te zetten op het verkoelen van de huiskamers waar meerdere mensen zitten.” Voor de langere termijn wordt met de pandeigenaar van het Retraitehuis gesproken over duurzame aanpassingen.

Iemand viel op het balkon in slaap en kwam binnen met een hittebe­roer­te

Carolien van der Linden, Klinisch geriater Catharina Ziekenhuis

Klinisch geriater Carolien van der Linden van het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven weet hoe kwetsbaar ouderen zijn voor hoge temperaturen. Ze hebben vaker kwalen en zijn ook soms ook geestelijk kwetsbaar: ,,Iemand viel tijdens een de hittegolf op het balkon in slaap en kwam binnen met een hitteberoerte.” Maar er is meer: ,,Ouderen hebben een minder sterke dorstprikkel. Ze zweten minder, waardoor de hitte minder wordt afgevoerd. En ouderen hebben vaker plasmedicijnen. Als het dan heel warm is, lopen ze meer kans uit te drogen.”

Waar staan de meeste ‘te hete huizen’?

Wie de binnenhittenorm toepast op bestaande huizen, zoals Investico voor onder meer de Brabantse Onderzoeksredactie van BN DeStem, Brabants Dagblad en Eindhovens Dagblad deed, ziet dat 54 procent van de Nederlanders in een huis woont dat te veel dreigt op te warmen bij hogere buitentemperaturen.

In Noord-Brabant spant Bergeijk met 59,3 procent van zulke ‘te hete huizen’ de kroon, op de voet gevolgd door Breda (59,2 procent), Oosterhout (58,1 procent) en Tilburg (56,1 procent). De volledige top 10 staat onderaan in dit artikel. In totaal woont ruim 1,1 miljoen van de 2,6 miljoen Brabanders nu in huizen die niet aan de huidige hittenormen voldoen, waardoor zij vooral bij een kwetsbare gezondheid meer gezondheidsrisico lopen in periodes van zomerse warmte.

De laatste zomers uit het leven van Mien werden verknald door hitteproblemen.

De Tilburgse huisarts Leonie Tromp heeft een speciaal hittebeleid in haar praktijk. Bij een hittegolf zijn haar medewerkers extra alert op oververhitting of aanpassing van medicatie van chronische patiënten. Tromp houdt praktijk in een Tilburgse buurt met veel sociale huurwoningen.

Wie minder welvarend is komt er bekaaid af bij een te heet binnenklimaat, want hittemaatregelen kosten geld, weet de huisarts. Zo zijn buitenzonwering en airco’s de belangrijkste adviezen bij een te hete woning. Maar wat moeten sociale huurders daarmee? ,,Die kunnen dat echt niet betalen”, zegt Tromp. En de pandeigenaar zélf geeft vaak niet thuis. Zo bleek in 2023 uit een enquête dat slechts 20 procent van de corporaties een hitteplan had.

50 graden op de galerij van hoogbejaarde Mien

De laatste zomers uit het leven van Mien van den Brandt uit Bavel werden behoorlijk verknald door hitteproblemen. Ook zij moest lang wachten tot haar woningcorporatie ingreep. De galerij van haar seniorenflat was soms net klein Egypte met een temperatuur van 50 graden.

,,Ze zat de hele dag te puffen met de ventilator op haar gezicht. Slapen ging niet goed. En ze kon niet naar de koersbal of De Zonnebloem vanwege de hitte”, vertelt schoondochter Truus. Pas na publicaties in dagblad BN DeStem en op RTL Nieuws nam de verhuurder vorig jaar maatregelen, zoals warmtewerend glas en ventilatie. Het scheelde 20 graden. Lang kon haar schoonmoeder er helaas niet van genieten, ze overleed in januari op haar 93ste.

Bij het opstaan ben ik elke keer duizelig

Eric Wijtmans (26) uit Breda is een stuk jonger. Maar ook hij ervaart wat hitte in huis met een mens kan doen. Wijtmans: ,,Ik zit zwetend op de bank. Bij het opstaan ben ik elke keer duizelig en voel ik me niet heel goed.” Twee weken geleden mat Wijtmans tijdens de heetste juniweek 28,6 graden in zijn woonkamer en moest hij elders gaan werken.

Ook deze dinsdag 9 juli wordt het in zijn appartement weer te warm, al is het vanwege de bewolking niet op zijn ergst. De vastgoedfirma die eigenaar is van Wijtmans’ appartement heeft beloofd ernaar te kijken. Wijtmans hoopt op snelle actie. Hij betaalt nu maandelijks 150 euro voor een vloerkoeling die niet voldoet, maar er wél voor zorgt dat het pand officieel aan de TO-julinorm voldoet.

‘Norm is geen garantie’

Het gekke is: het huurappartement van Wijtmans is pas een half jaar jong. Bouwkundig specialist Jan Roelof Hoving van de Vereniging Eigen Huis weet dat Wijtmans lang niet de enige nieuwbouwbewoner is met hitteproblemen: ,,De TO-julinorm is geen garantie”, benadrukt Hoving.

Met ingang van 1 juli is de norm wel strenger, maar dat gaat niet alles oplossen, weet Hoving nu al: ,,Het is goed dat er aandacht voor is, maar die norm is nog steeds een hele theoretische benadering.” Daarom is het ook voor bewoners van nieuwe woningen en appartementen best moeilijk hun recht te halen. ,,Dan zegt zo’n bouwer of eigenaar natuurlijk: ,,Ik voldeed volgens de vergunning aan de TO-julinorm”, aldus Hoving.

Voor oudere huizen is het helemaal moeilijk om hittemaatregelen af te dwingen. De huurcommissies en kantonrechter hanteren de lijn dat een huurder pas kans maakt op huurverlaging als de binnentemperatuur jaarlijks meer dan 300 uur op of boven de 26,5 graden Celsius ligt.

Metingen zijn voor huurders kostbaar

Maar dat levert over het algemeen slechts 20 procent huurverlaging op. Dat is nauwelijks voldoende om de vereiste officiële hittemetingen door een onafhankelijk bureau te betalen. ,,Ik woon in een sociale huurflat. Niemand hier gaat dat doen”, zegt Dwayne Vrancken uit het door warmte geteisterde gebouw Haasje Over in Eindhoven.

Het ministerie van Binnenlandse Zaken erkent dat er momenteel geen norm bestaat voor hittestress in bestaande huizen. Het ministerie zegt in overleg te zijn met de Huurcommissie om te kijken of hittestress makkelijker als officieel gebrek van een woning kan worden bepaald. Het OSKA (Overleg Standaarden Klimaatadaptatie van overheden, bedrijfsleven en kennisinstellingen) stelde vorig maand dat een standaard hittemeetmethode voor bestaande woningen keihard nodig is.

Verantwoording onderzoek

Dit artikel van de onderzoeksredactie Brabant is gebaseerd op een analyse door onderzoeksplatform Investico van de hittescores van bestaande huizen, die in een openbare databank staan van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Hiervoor zijn 1,3 miljoen recente energielabels geanalyseerd. Die gegevens zijn door databureau Explica gecorrigeerd en gekoppeld aan data over de gehele huizenmarkt om zo een schatting te maken over het aantal mensen dat in een huis woont met het risico op oververhitting. Zo kon de vertaalslag naar heel Nederland en Noord-Brabant worden gemaakt.

Top 10 ‘te hete huizen’ Brabant en wat kun je ertegen doen

Bergeijk 59,3 procent

Breda 59,2 procent

Oosterhout 58,1 procent

Tilburg 56,5 procent

Roosendaal 56,2 procent

Geldrop-Mierlo 55,7 procent

Woensdrecht 54,3 procent

Eindhoven 52,4 procent

Helmond 51,2 procent

Je huis koel houden? Zo doe je dat

- Zonwering aan de buitenkant

- Airconditioning

- ’s Nachts zoveel mogelijk ramen open, overdag ramen en gordijnen dicht

- Zo min mogelijk warmteverspreiders aan (licht, apparatuur)

- Warmtewerende folie op glas

- Ventilator voor een fles bevroren water zetten

- Meer groen, minder stenen voor en achter je huis